Canlı renkleriyle akvaryumları süsleyen bu balığın bir adı da kavgacı Siyam balığıdır. Bütün öbür hayvanlar gibi balıklar da belirli zamanlarda, özellikle üreme mevsiminde birbirleriyle dövüşürler. Ama küçük bir balık olan beta (Betta splendens) öylesine hırçın ve kavgacıdır ki, anayurdu olan Tayland'da (eski Siyam) özel beta dövüşleri düzenlenir.
Kavgacılıkları dışında çarpıcı renkleri ve güzel görünümleriyle dikkati çeken betalar, dünyanın hemen her yerinde akvaryum meraklılarının en sevdiği balıklardandır.
Doğada yalnızca kahverengi ya da yeşilimsi renkte olan bu balıkların çaprazlamayla üretilmiş örneklerinde erkekler mavi, kırmızı, yeşil ve eflatun renkleriyle göz alır. Yüzgeçleri de doğadaki örneklerinden daha geniş ve gösterişlidir. Üstelik akvaryum için üretilmiş betaların erkekleri doğadaki kadar hırçın ve kavgacı değildir; gene de iki erkeği aynı akvaryuma koymak gerektiğinde aralarını bir cam bölmeyle ayırmak gerekir. Camdan birbirlerini gören betalar, yüzgeçlerini gerip bu bölmenin önünde gidip gelerek dövüşmeye hazırlanırlar.
Bir tatlı su balığı olan betanın doğal yaşama alanı gölcükler, akaçlama kanalları ve akarsuların durgun kesimleridir. Anofel denen sıtma sivrisineği de bu durgun sularda ürediği için, sivrisineğin larvalarıyla beslenen beta, sıtma savaşının doğal yardımcılarından sayılır: Betanın yaşadığı durgun sularda hem oksijen az olduğundan, hem de solungaçları öbür balık-larınki gibi sudan oksijeni almaya pek elverişli olmadığından, hayvanın solungaçlarının üstünde özel bir solunum organı vardır. Bu yüzden betalar ara sıra su yüzeyine çıkar ve ağızlarını havayla doldurarak, bu organ aracılığıyla havanın oksijenini solurlar.
Betaların üreme davranışı da çok ilginçtir. Yumurtaların ve yumurtadan çıkan yavruların bakımını, öbür balıklardaki gibi dişi değil erkek üstlenir. Üreme mevsimi geldiğinde, erkek beta su yüzeyine hava üfleyerek kabarcıklar oluşturur. Sonra vücudundan sümüksü bir sıvı salgılayarak kabarcıkları bu maddeyle kaplar. Böylece birbirine sıkıca yapışan kabarcıklar su üzerinde sal gibi yüzen bir küme oluşturur. Dişi balık yumurtalarını bu kabarcıkların arasına bırakır ve erkek beta, kümeden ayrılıp düşen yumurtaları ağzıyla yakalayıp yeniden yerine yerleştirir. Yavrular yumurtadan çıkıncaya kadar bu köpükten yuvayı özenle korur, gerektiğinde onarır ve başka balıkları, hatta dişisini bile yumurtalara yaklaştırmaz. Yumurtadan çıkan yavruları, kendilerine bakabilecek duruma gelinceye kadar koruyup gözetmek gene erkeğin görevidir.
Latince Adı: Betta splendens
Habitatı ve Anavatanı: Tayland
Beslenme Biçimi: Etçil
Davranış Biçimi: Orta derecede agresif
Kendi Türlerine Davranışı: Aşırı Saldırgan
Yüzme Seviyesi: Yüzey
Cinsiyet Ayrımı: Erkekler daha renklidir ve daha uzun yüzgeçlere sahiptir.
Üreme: Erkek suyun üstüne köpükten yuva yapar
erkek ve dişi yumurtlarken baba yumurtlararı bu köpüklere taşır ve yumurtalara bekçilik eder.
Sıcaklık: 26 °C
En Fazla Büyüdüğü Boy: 7 cm
En Az Akvaryum Hacmi: 30 lt
Su Sertliği: Orta
pH: 6-9
Zorluk Seviyesi: 1
Genel Yorum: Ülkemizde genelde fanuslarda ve bardaklarda satılan bu balıklar yaşatılma şekli açısından hak etikleri yeri bulamamış ticari kaygılar yüzünden üstün körü yaşatılmaya çalışılan narin ve asil balıklardır. Beta Cennet balığı Gurami gibi türler Labirentliler olarak adlandırılır bunun nedeni bulundukları sudaki oksijen miktarı çok düştüğünde hayatta kalmalarını sağlayan labirent adı verilen ek solunum organlarınada sahip olmalarıdır doğrudan havadan oksijen temin edebilirler. Fanuslarda satılmalarının nedeni Labirent olarak adlandırılan bir solunum sistemlerine daha sahip olmalarıdır. Labirentliler grubuna giren Güney Doğu Asya'nın bu kavgacı balığı genelde fanuslarda bakılmalarına rağmen en az 30 litrelik akvaryumlarda bakılmalıdır. Davranış biçimleri gereği iki erkeği aynı ortamda yaşatamazsınız sonuç mutlaka bir balığın kaybedilmesi olacaktır. Bunu erkek betanıza ayna tutarak test edebilirsiniz. Beslenmelerinde seçiçi davranmazlar kaliteleli kuru yemler canlı yemler ve dondurulmuş yemlerle beslenebilirler. Aynı akvaryumda dişi beta beslenebilir ama dişi beta bulmak hem zordur hemde dişi betanın erkeğin darbelerinden korunmak için formda olması ve akvaryumun büyük ayrıca bol bitkilendirilmiş olması gerekir. Üremeleri su yüzeyinde erkek betanın yaptığı köpük yuvada gerçekleşir erkek yere düşen yumurtaları yuveya taşır. Mümkünse dişi ile erkek ayrı akvaryumlarda bakılıp kondüsyon kazandırılmalıdır.
